Medyczna marihuana a depresja — jak konopie wpływają na leczenie depresji?

Obecnie wiele mówi się na temat wpływu marihuany na zaburzenia nastroju i przebieg epizodów depresyjnych. Z jednej strony czytamy o terapeutycznym wpływie marihuany na depresję, z drugiej słyszymy o depresji jako skutku ubocznym stosowania konopi indyjskich. Jakie są fakty? Co na to mówi nauka?

Depresja to zespół zaburzeń nastroju, która według danych WHO dotyka aż 350 mln ludzi, co stanowi 5-6% populacji świata. Coraz częściej uważana jest za chorobę cywilizacyjną, która występuje u wszystkich grup wiekowych. Przyjmuje się, że najczęściej pojawia się u osób między 20. a 40. rokiem życia. Dwa razy częściej dotyka kobiet. Szacuje się, że aż 1,5 miliona Polaków cierpi na depresję. 

Istnieją badania naukowe potwierdzające korzystny wpływ medycznej marihuany na depresję. Jurnal of Affective disorders opublikował badanie, w którym użytkownicy medycznej marihuany zauważyli redukcję depresji o 50% i zmniejszenie lęku o 58%. (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0165032718303100?via%3Dihub0)

Objawy depresji

Depresja charakteryzuje się obniżeniem nastroju, smutkiem, przygnębieniem, pesymizmem, myślami samobójczymi, brakiem możliwości odczuwania przyjemności (anhedonia), jak również zaburzeniami rytmu dobowego (mogą one objawiać się poprzez bezsenność lub nadmierną senność). Osoby cierpiące na depresję zazwyczaj nie mają apetytu. 

Międzynarodowa klasyfikacja ICD-10 i rodzaje depresji

Epizod depresyjny (F32) inaczej nazywany jest epizodem dużej depresji. Termin ten określa stan, który pojawia się pierwszy raz w życiu i trwa ponad 2 tygodnie. Gdy objawy depresji wystąpiły przynajmniej dwa razy, mówimy o zaburzeniach depresyjnych nawracających (F33). Dystymią (F34.1) nazywamy objawy, które nie mają takiego nasilenia jak depresja endogenna; mają one charakter przewlekły i trwają ponad 2 lata. Epizod depresyjny w przebiegu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych (F31.3/F31.4) to objawy epizodu depresji, po którym występuje epizod maniakalny (występuje u 1-2% populacji). Gdy depresja występuje po epizodzie psychozy w przebiegu schizofrenii, mówimy o depresji postschizofrenicznej (F20.4).

Bardzo często obniżenie nastroju i objawy depresji mogą być związane z chorobami organizmu (chorobą nowotworową, chorobami układu endokrynnego), jak również pierwotnymi chorobami mózgu. Wówczas mamy do czynienia z organicznymi zaburzeniami depresyjnymi (F06).

Podział depresji

Istnieje wiele podziałów depresji. W zależności od ciężkości wyróżniamy depresję łagodną, umiarkowaną, ciężką bez objawów psychotycznych i ciężką z objawami psychotycznymi.

Ponadto ze względu na pochodzenie i występowanie możemy skwalifikować ją na poporodową, młodzieńczą, sezonową, melancholiczną, hipochondryczną, lekooporną etc.

Przyczyny powstawania depresji

Uważa się, że najbardziej prawdopodobną teorią wyjaśniającą przyczynę depresji są zaburzenia neuroprzekaźnictwa w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). Dodatkowo istotnym czynnikiem jest nieprawidłowa wrażliwość w synapsach (synapsy to przestrzenie pomiędzy dwoma komórkami nerwowymi). Jak również zmniejszona synteza neuroprzekaźników w tych przestrzeniach międzysynaptycznych jakimi są serotonina i noradrenalina. 

Potwierdzeniem tej tezy są leki przeciwdepresyjne i mechanizm ich działania, który polega na hamowaniu wychwytu zwrotnego serotoniny – SSRI, noradrenaliny i dopaminy – NDRI, noradrenaliny i serotoniny – SNRI itp. Idea w tych głównych grupach leków jest podobna – blokują wychwyt zwrotny kluczowych neuroprzekaźników. Ponadto brane są pod uwagę aspekty genetyczne, zaburzenia hormonalne takie jak hiperkortyzolemia (kortyzol to hormon stresu), niedobór hormonów tarczycy (niedoczynność tarczycy), niedobór testosteronu u mężczyzn czy niedobór estrogenów u kobiet (np. podczas okresu klimakterium).

Medyczna marihuana a depresja i leczenie depresji

CBD a depresja — serotonina

Prowadzone są badania, których wyniki świadczą o korzystnym wpływie marihuany medycznej na zaburzenia psychiatryczne. Wyniki badań wskazują m.in. na działanie przeciwlękowe i przeciwdepresyjne. Uważa się, że substancją odpowiedzialną za to jest kannabidiol (CBD), który należy do grupy kannabinoidów (podobnie jak THC) zawartych w konopiach indyjskich. W przeciwieństwie do THC nie ma właściwości psychoaktywnych (Campos i in., 2016; Ligresti i in., 2016). Badania przedkliniczne wykazały, że kannabidiol podawany zwierzętom (szczurom) wywołuje efekt przeciwdepresyjny podobny do klasycznych grup leków przeciwdepresyjnych. Wydaje się, że CBD łączy się z receptorami serotoninowymi (5HT1A) [Zanelati i in., 2010; El-Alfy i in., 2010;Réus i in., 2011; Shoval i in., 2016; Linge i in., 2016; Sartim i in., 2016; Schiavon i in.,2016].

THC a serotonina

Według naukowców z Buffalo’s Research Institute on Addictions (RIA) nie ma związku pomiędzy serotoniną a THC. Przeciwdepresyjnych właściwości marihuany upatrują się oni w układzie endokannabinoidowym i jego endogennych kannabinnoidów – Anamidzie i 2-AG, które budową przypominają te występujące w konopiach indyjskich). Spełniają one szereg funkcji w organizmie – odpowiedzialne są za sen, apetyt, nastrój etc. 

Układ endokannabinoidowy posiada receptory CB1 i CB2, z którymi łączą się wytwarzane przez organizm kannabinoidy. Mają one istotny wpływ na układ dopaminergiczny. Wydaje się, że stymulowanie wydzielenia dopaminy przez THC, który ma powinowactwo z CB1 (występującym w ośrodkowym układzie nerwowym) może mieć wpływ na poprawę nastroju.

Ponadto, według badań RIA, duży wpływ na powstawanie depresji ma stres i lęk.

„Przewlekły stres jest jedną z głównych przyczyn depresji. Stosowanie związków pochodzących z marihuany w celu przywrócenia normalnej funkcji endokannabinoidów może potencjalnie pomóc ustabilizować nastrój i złagodzić depresję” – twierdzi Samir Haj-Dahmane z Instytutu Badań nad Uzależnieniami w Buffalo.

Stany depresyjne po marihuanie

Mówiąc o faktach, nie sposób pominąć faktu, że marihuana może powodować epizody depresji. Badania dotyczą głównie rekreacyjnego palenia marihuany, które zaczyna się w młodym wieku. Długotrwałe, niekontrolowane nadużywanie konopi indyjskich może wpływać na osłabienie funkcji układu dopaminergicznego, którego jedną z funkcji jest dostarczenie organizmowi pozytywnych bodźców związanych z motywacją i nagrodą. 

Jak wynika z badań nad rekreacyjnymi użytkownikami marihuany, syndrom odstawienia marihuany w przypadku uzależnienia spowodowanego niekontrolowanym jej stosowaniem objawiać się będzie zaburzeniami snu, apatią, anhedonią, poczuciem smutku.

Istnieją badania wskazujące na związek z wystąpieniem schizofrenii a stosowaniem marihuany. Należy podkreślić jednak, że zależność ta występuje wyłącznie u osób obciążonych genetycznie wystąpieniem schizofrenii. Nie udowodniono, by używanie marihuany powodowało schizofrenię samo w sobie. (patrz „marihuana a skutki uboczne”)

Reasumując, w przypadku obciążeń genetycznych, dodatniego wywiadu rodzinnego w kierunku chorób psychicznych, terapia medyczną marihuaną jest przeciwwskazana.

Organiczne zaburzenia depresyjne

Nie można zapomnieć o zaburzeniach depresyjnych spowodowanych innymi chorobami. Takie zaburzenia nazywane są organiczną depresją. Są one wywołane chorobami somatycznymi, uszkodzeniem mózgu (choroba Parkinsona, SM, udary mózgu), chorobami układu endokrynnego, urazami, chorobą nowotworową, AIDS/HIV itp. 

Depresja w chorobie Parkinsona 

Depresja to najczęstsza choroba towarzysząca, która występuje u osób z chorobą Parkinsona. Jest to choroba zwyrodnieniowa ośrodkowego układu nerwowego, która objawia się drżeniem występującym w spoczynku i bradykinezją, czyli zaburzeniami i trudnościami w wykonywaniu ruchów precyzyjnych (pisanie, słodzenie herbaty itp.). Objawy nasilają się wraz z postępowaniem choroby. Na początku są dyskretne i niezauważalne. Badania wskazują, że medyczna marihuana, poprzez łagodzenie objawów drżenia czy poprawę jakości snu, przyczyniła się do podwyższenia nastroju i ogólnego samopoczucia pacjentów.

Depresja w SM (stwardnieniu rozsianym)

Kolejną chorobą powikłaną depresją jest SM (stwardnienie rozsiane). Jest to choroba zapalna ośrodkowego układu nerwowego, polegająca na uszkodzeniu otoczki (mieliny) stanowiącej izolację nerwów. Objawia się spastycznością mięśni, bólem, zaburzeniami równowagi, zaburzeniami snu. W grupie pacjentów z SM szacuje się, że ryzyko popełnienia samobójstwa jest 2-7,5 razy większe niż w populacji ogólnej. SM jest jednym ze schorzeń, przy których wykorzystywana jest terapia medyczną marihuaną (patrz „zioła na spastyczność”). Poprzez polepszenie jakości snu, lepszą kontrolę bólu i pozytywny wpływ na spastyczność mięśni marihuana poprawia stan ogólny i samopoczucie pacjenta.

Depresja w padaczce

Kolejna grupą pacjentów, u których bardzo często występuje depresja organiczna, są pacjenci z padaczką. Jest to grupa zaburzeń neurologicznych, podczas których dochodzi do napadu padaczkowego. Prawie 30% przypadków to padaczki lekooporne (niereagujące na klasyczne leczenie). Badania pokazują, że w okresie między napadami depresja występuje nawet u 20-50% badanych. Badania sugerują bardzo korzystny wpływ konopi indyjskich, głównie CBG (kannabidiolu) zawartego w oleju CBD w zmniejszeniu częstotliwości napadów. Mniejsza liczba napadów daje większy komfort życia i poprawia stan ogólny pacjentów.

Depresja po urazach głowy

Bardzo często (6-39% przypadków) depresja występuje u pacjentów po urazach głowy. Przyczyny są różne – może mieć ona związek z problemami dotyczącymi przystosowania się do życia po urazie czy z niepełnosprawnością. Bardzo często wiąże się również z bólem głowy, który może mieć charakter przewlekły. W tym wypadku również obserwujemy korzystne efekty w terapii medyczną marihuaną (patrz „ból głowy”).

Obecnie trwa wiele badań dotyczących stosowania terapii medyczną marihuaną w depresji. Poznajemy nowe teorie mogące odpowiedzieć na pytanie: jaki wpływ na zaburzenia depresyjne mają konopie indyjskie. Należy podkreślić, że najważniejsza jest wizyta u specjalisty, który dobierze odpowiednią formę leczenia. Tylko leczenie pod kontrolą lekarza jest bezpieczne. Dodatkowo należy podkreślić, że udowodniono pozytywny wpływ medycznej marihuany na nastrój pacjentów w przypadku leczenia bólu nowotworowego, AIDS/HIV i innych objawów, których złagodzenie korzystnie wpływa na ogólne samopoczucie.

1. Światowa Organizacja Zdrowia: Fact sheet on depression. [dostęp 2016-01-16]
2. https://www.buffalo.edu/news/releases/2015/02/004.html
3. A naturalistic examination of the perceived effects of cannabis on negative affect – ScienceDirect https://www.sciencedirect.com
4. Wired to run: exercise-induced endocannabinoid signaling in humans and cursorial mammals with implications for the ‘runner’s high’ | Journal of Experimental Biology https://jeb.biologists.org
5. The effects of Δ 9 -tetrahydrocannabinol on the dopamine system | Nature https://www.nature.com
6. A naturalistic examination of the perceived effects of cannabis on negative affect – ScienceDirect https://www.sciencedirect.com
7. Antidepressant-like effect induced by Cannabidiol is dependent on brain serotonin levels. – PubMed – NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov
8. Agonistic Properties of Cannabidiol at 5-HT1a Receptors | SpringerLink https://link.springer.com
9. The effects of Δ 9 -tetrahydrocannabinol on the dopamine system | Nature https://www.nature.com
10. Abrahamov A., Mechoulam R. (1995). An efficient new cannabinoid antiemetic in pediatric oncology. Life Sci. 56, 2097–2102. 10.1016/0024-3205(95)00194-B 
11. Abrams D. I., Hilton J. F., Leiser R. J., Shade S. B., Elbeik T. A., Aweeka F. T., et al.. (2003). Short-term effects of cannabinoids in patients with HIV-1 infection. A randomized, placbo-controlled clinical trial. Ann. Intern. Med. 139, 258–266. 10.7326/0003-4819-139-4-200308190-00008 
12. Abrams D. I., Vizoso H. P., Shade S. B., Jay C., Kelly M. E., Benowitz N. L. (2007). Vaporization as a smokeless cannabis delivery system: a pilot study. Clin. Pharmacol. Ther. 82, 572–578. 10.1038/sj.clpt.6100200 
13. American Herbal Products Association (2014). Recommendations for Regulators-Cannabis Operations. Silver Spring, MD. 
14. Bachhuber M. A., Saloner B., Cunningham C. O., Barry C. L. (2014). Medical cannabis laws and opioid analgesic overdose mortality in the United States, 1999-2010. JAMA Intern. Med. 174, 1668–1673. 10.1001/jamainternmed.2014.4005 
15. Backes M. (2014). Cannabis Pharmacy: The Practical Guide to Medical Marijuana. New York, NY: Black Dog & Leventhal. 
16. Ben-Shabat S., Fride E., Sheskin T., Tamiri T., Rhee M. H., Vogel Z., et al.. (1998). An entourage effect: inactive endogenous fatty acid glycerol esters enhance 2-arachidonoyl-glycerol cannabinoid activity. Eur. J. Pharmacol. 353, 23–31. 10.1016/S0014-2999(98)00392-6 
17. Bloor R. N., Wang T. S., Spanel P., Smith D. (2008). Ammonia release from heated ‘street’ cannabis leaf and its potential toxic effects on cannabis users. Addiction 103, 1671–1677. 10.1111/j.1360-0443.2008.02281.x 
18. Bornheim L. M., Grillo M. P. (1998). Characterization of cytochrome P450 3A inactivation by cannabidiol: possible involvement of cannabidiol-hydroxyquinone as a P450 inactivator. Chem. Res. Toxicol. 11, 1209–1216. 10.1021/tx9800598 
19. Bradford A. C., Bradford W. D. (2016). Medical marijuana laws reduce prescription medication use in medicare part D. Health Aff. (Millwood) 35, 1230–1236. 10.1377/hlthaff.2015.1661 
20. Budney A. J., Hughes J. R., Moore B. A., Vandrey R. (2004). Review of the validity and significance of cannabis withdrawal syndrome. Am. J. Psychiatry 161, 1967–1977. 10.1176/appi.ajp.161.11.1967 

Cabral G. (2001). Immune system, in Cannabis and Cannabinoids: Pharmacology, Toxicology