Na pewno zastanawiałeś się kiedyś skąd lekarz wie, że tabletka brana dwa razy na dobę przez siedem dni pomoże ci w wyleczeniu anginy czy innej choroby? Skąd wiadomo jaka jest dawka lecznicza, a jaka toksyczna?
Czy skoro medyczna marihuana przepisywana jest na receptę, również ma ściśle określone dawki terapeutyczne?
Farmakokinetyka i jej rola
Dawkowanie danego leku zależy od wielu czynników. Nauką, która zajmuję się matematycznym ujęciem „losów” leku w organizmie, jest farmakokinetyka.
Farmakokinetyka jest dziedziną farmakologii, która określa i bada zmiany stężeń substancji aktywnych i metabolitów w organizmie na przestrzeni czasu.
To właśnie na podstawie okresu półtrwania danej substancji (t 0,5 – czas, w którym stężenie leku we krwi, surowicy lub osoczu zmniejszy się do połowy wartości początkowej), dystrybucji leku (rozprowadzenie leku w organizmie), średniej czasu wchłaniania i utrzymywania się leku w organizmie oraz wielu innych ustalana jest odpowiednia, lecznicza dawka.
Rodzaje dawek
Co to jest dawka? W farmakologii stosuje się ich kilka rodzajów. Zaliczamy do nich między innymi dawkę minimalną, dawkę jednorazową, dawkę dobową, dawkę leczniczą, dawkę toksyczną etc.
Dawka terapeutyczna
Inaczej dawka lecznicza. To taka ilość substancji (leku), która podana pacjentowi spowoduje zmiany czynnościowe w organizmie (w zakresie fizjologicznym) wywołujące pożądany efekt.
A co to oznacza w praktyce? Otóż dawka terapeutyczna na przykład leku obniżającego ciśnienie, to taka dawka, która zadziała na nasz organizm (np. obniży ciśnienie do pożądanej wartości), ale nie spowoduje niebezpiecznych działań niepożądanych. Oczywiście należy podkreślić tu sytuację w której pacjent przyjmując dany lek może być na niego uczulony ( objawiać się to może w różny sposób, od wysypki czy zaczerwienienia skóry, do ciężkiego wstrząsu, który bez specjalistycznego leczenia może skończyć się zgonem). W takiej sytuacji nawet niewielka, dla większości społeczeństwa dawka lecznicza może spowodować ciężki uszczerbek na zdrowiu.
Dlatego tak ważne jest żeby podczas wizyty u lekarza szczerze zgłosić wszelkiego rodzaju działania niepożądane, czy niepokojące objawy, które pojawiły się podczas stosowania leków.
Dawka Jednorazowa
Dawka lecznicza jest ściśle powiązana z dawką jednorazową. Jest to typowa dawka wywołująca efekt terapeutyczny (na przykład ilość leku na nadciśnienie pozwalająca obniżyć je do wartości prawidłowej).
Dawka toksyczna
O dawce toksycznej mówimy, kiedy ilość przyjętego leku powoduje zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu. Na podstawie badań klinicznych każdy lek ma ściśle określoną dawkę, której nie należy przekraczać. Często jest ona zależna od wydolności nerek, czy wątroby pacjenta, które odpowiedzialne są za metabolizowanie i usuwanie leku z organizmu.
Dawka lecznicza i dawka toksyczna
W wielu przypadkach pomiędzy dawką leczniczą, a terapeutyczną leków istnieje cienka granica. Na podstawie tej różnicy oceniamy bezpieczeństwo leków. To tak zwany wskaźnik terapeutyczny leku.Mówi on nam ile razy dawka toksyczna(śmiertelna), jest większa od dawki leczniczej (terapeutycznej).
Przykładem leku, który dostępny jest bez recepty, a wykazuje niski indeks terapeutyczny jest paracetamol.
Paracetamol i dawka toksyczna
Paracetamol jest popularnym lekiem stosowanym w leczeniu różnego pochodzenia bólu oraz stanów gorączkowych. Sprzedawany bez recepty i często reklamowany w mediach jako lek „bezpieczny dla żołądka”. Jest szeroko stosowany w każdej grupie wiekowej, również u osób obciążonych licznymi schorzeniami. Dostępny w wielu postaciach farmakologicznych.
Mało kto zdaje sobie sprawę, że lek, który powszechnie znajduje się w naszych apteczkach jest najczęstszą przyczyną zatruć prowadzącą do niewydolności wątroby i do zgonu włącznie!
Pięciokrotnie przekroczenie dawki (przyjęcie ok 5g Paracetamolu) prowadzić będzie do zatrucia, natomiast jednorazowe spożycie powyżej 10g uważane jest za dawkę śmiertelną! Jedna tabletka zazwyczaj zawiera 500mg paracetamolu więc już 20 tabletek może spowodować zgon. Należy podkreślić, że na rynku mamy ogromną ilość różnych leków na przeziębienie, których skład opiera się na paracetamolu, co może wiązać się z nieświadomym przedawkowaniem tego leku!
Marihuana medyczna i dawka toksyczna
Dla porównania indeks terapeutyczny konopi wynosi 1000:1, co wskazuje na bezpieczeństwo stosowania medycznej marihuany. W przypadku morfiny (leku opioidowego), która powszechnie stosowana jest w uśmierzaniu dolegliwości w bólu chronicznym, nowotworowym, neuropatycznym etc. zakres terapeutyczny wynosi 70:1
Z tego wynika, że stosowanie medycznej marihuany jest bezpieczne, ponieważ nie ma fizycznej możliwości zażycia śmiertelnej dawki suszu konopnego (za dawkę śmiertelną uważa się jednorazowe spożycie ponad 250 gram marihuany).
Dawka lecznicza w marihuanie medycznej
Terapia medyczną marihuaną jest terapią spersonizowaną. Oznacza to, że dawka lecznicza jest określana i wyznaczana indywidualnie, dla każdego pacjenta. Dodatkowo na rynku mamy kilka produktów charakteryzujących się różnym stosunkiem kanabinoidowym (stężeniem THC do CDB), co również wpływa na wielkość dawki. Terapię zaczynamy od małych dawek i stopniowo zwiększamy ją dostosowując do potrzeb i zamierzonego efektu terapeutycznego. Taki sposób dawkowania nazywamy miareczkowaniem. Pozwala na zminimalizowanie możliwości wystąpienia działań niepożądanych i wyznaczenia naszej spersonizowanej dawki, która przyniesie nam ulgę. Ponadto należy podkreślić, że w przeciwieństwie do silnych leków opioidowych marihuana nie wywołuje efektu tolerancji organizmu, co wiąże się ze stałym, systematycznym zwiększaniem dawek w celu uzyskania efektu terapeutycznego (np. uśmierzenia dolegliwości bólowych).
Bibliografia:
- Longo M. C., Hunter C. E., Lokan R. J., White J. M., White M. A: „The prevalence of alcohol, cannabinoids, benzodiazepines and stimulants amongst injured drivers and their role in driver culpability”; Accident Analysis and Prevention, 2000, 32, 613-622.
- Mutschler E.: „Farmakologia i toksykologia”, Wrocław, 2010.
- Pope H. G., Gruber A. 3., Hudson J. I., Cohane G., Huestis. M. A., Yurgelun-Todd D.: „Early-onset cannabis use and cognitive deficit.: what is the nature of the association?”; Drug and Alcohol Dependence, 2003, 69, 303-310.
- Ritter 3., Spector R.: „Farmakologia kliniczna”, Via Medica, Gdańsk 1995.
- Sewell A. R., Poling J., Sofuglu M.: “The effect of cannabis compared with alcohol on driving”; Am. J. Addict., 2009,18(3), 185-193.
- Szukalski B: „Narkotyki. Kompendium wiedzy o środkach uzależniających”, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2005.
- Strosznajder J. B., „Neurodegeneracja”, XX Zimowa Szkoła Instytutu Farmakologii PAN, Mogilany 2003, 133-141.
- O’Shoughnessy W. B.: Trans. Med. Phys. Soc. Bombay, 1842, 421.
