Ból głowy – terapia medyczną marihuaną

Ból głowy to jeden z najczęstszych dolegliwości neurologicznych. Jest to subiektywne, niespecyficzne doznanie, które ma różny charakter. Zaburza normalne funkcjonowanie, negatywnie wpływa na jakość życia i  jest jedną z najczęstszych powodów absencji w pracy.

Szacuje się, że aż połowa (50%) ogólnej populacji miała dolegliwości bólowe głowy w danym roku, a  ponad 90% doświadczyło go w swoim życiu chociaż raz. Dlatego odważę się stwierdzić, że każdy z nas doskonale zna to nieprzyjemne uczucie i potrafi je opisać.

Ze względu na liczbę osób borykających się z problemem bólu głowy, wciąż trwają badania nad znalezieniem panaceum na tą dolegliwość. Idealnym lekiem, była by substancja, która charakteryzuje się wysoką skutecznością, łatwą dostępnością, wygodną formą podania i brakiem działań niepożądanych. 

Niestety każdy z tradycyjnych form leczenia posiada „minusy”. Im silniejszy, czyli bardziej skuteczny lek, tym większe ryzyko skutków ubocznych. Dlatego obecnie pacjenci coraz częściej sięgają po alternatywne metody leczenia. 

Konopie indyjskie znane są  ludzkości od tysięcy lat. Niestety przez ostatnie dziesięciolecia ze względu na negatywne emocje panujące wśród społeczeństwa i stereotypy krążące na jej temat budziła grozę i niepewność zarówno wśród pacjentów jak i lekarzy.

Obecnie dzięki szeroko zakrojonym badaniom, i coraz większej liczbie pacjentów, którzy potwierdzają korzystny wpływ terapii medyczną marihuaną została zalegalizowana również w Polsce. Na mocy ustawy z 17 stycznia 2019 Polska stała się dwunastym krajem w Europie, gdzie do leczenia możliwe jest stosowanie marihuany. 

Należy dodać, że ból jest najczęstszą przyczyną sięgania po medyczną marihuanę wśród pacjentów.

Aby lepiej zrozumieć  ból głowy i znaleźć najlepszą i najbezpieczniejszą metodę leczenia,  pozwolę sobie, krótko opisać jego klasyfikację i charakterystykę. 

Ból głowy charakteryzuje się różną etiopatogenezą. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)  tworząc dziesiątą wersję międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych  -ICD-10 (  International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) uporządkowała i sklasyfikowała bóle głowy. 

Ból może być samoistny inaczej nazywany pierwotnym bólem, który charakteryzuje się brakiem uchwytnej przyczyny jego wystąpienia, lub wtórny  gdy ból głowy jest konsekwencją choroby, patologii w organizmie. 

Według ICD-10 klasyfikowany jest jako „ inne zespoły bólu głowy – G44”.  Ból głowy pierwotny dzielimy na ;

• Ból migrenowy  (ICD10 G43.0
• Ból napięciowy  (ICD10 G44.2)
• Ból klasterowy  (ICD10 G44.0)

Migrena

Uważa się, że migrenowy ból głowy ma podłoże genetyczne. Jest to najczęstsze schorzenie neurologiczne, ponieważ szacuje się, że dotyka ona ok 10% populacji. Na ogół dolegliwości bólowe zaczynają się już w dzieciństwie, lub w młodości do 35 roku życia. 

Migrena charakteryzuje się napadowym bólem głowy, pomiędzy napadami zazwyczaj nie ma żadnych dolegliwości. Migreny mogą być z aurą i bez aury. 

Migrena bez aury zaczyna się bólem połowiczym głowy, prawej, lub lewej strony. Najczęściej ból ma charakter tętniący. Uważa się, że patomechanizm bólu jest związany z zaburzeniem przepływu mózgowego krwi.  Dochodzi do zwężenia naczyń krwionośnych, które w okresie napadu rozszerzają się nadmiernie, co prowadzi do uwolnienia mediatorów stanu zapalnego. Udowodniono, że zasadnicze znaczenie w bólu migrenowym odgrywają receptory serotoninowe.  Zwykle napad trwa od kilku do kilkudziesięciu godzin.

Napadom migrenowym towarzyszą dodatkowe objawy takie jak :

• Nudności, wymioty
• Światłowstręt ( fotofobia)
• Fonofobia ( zła tolerancja hałasu)
• Osmofobia ( nietolerancja silnych zapachów)

Migreny z aurą (  inaczej migrena klasyczna, lub oczna) charakteryzują się takimi samymi objawami, jak migreny zwykłe (bez aury), poprzedzone są tak zwaną „aurą”. Występuje ona kilka do kilkudziesięciu minut przed napadem polega na pojawieniu się migającej plamki świetlnej w polu widzenia (scotoma scintilans ), lub rzadziej ubytek w polu widzenia    (niedowidzenie połowicze).

Migrena występuje samoistnie, jednak istnieje wiele przyczyn, które mogą działać na zasadzie „wyzwalacza”. Należą do nich między innymi produkty spożywcze bogate w aminy biogenne ( histaminę, tyraminę, tryptofan, kofeinę, fenyloalaninę, glutaminian sodu, czy  oktopaminę i syneferynę)- orzechy, czekoladę, czerwone wino, sery pleśniowe i tym podobne.  Badania sugerują, że 1/3 cierpiących na migrenę zgłasza nasilenie, i zwiększenie częstości występowania po alkoholu. Ponadto duży wpływ na częstotliwość napadów ma również pogoda, stres, styl życia. 

Konwencjonalne metody leczenia migreny opiera się na higienicznym trybie życia, unikaniu substancji wyzwalających. Podstawowymi grupami leków są Tryptany, Ergotamina i NLPZ.

Napięciowe bóle głowy (tension-type headache)

Ból nazywany kiedyś  naczynioruchowym, lub przewlekłym  samoistnym bólem głowy, częściej występuje u młodych kobiet pomiędzy 25-35 rokiem życia. Jego przyczynę wiąże się głownie ze stresem i czynnikami psychologiczno-emocjonalnymi. Ból napięciowy ma charakter tępy, zlokalizowany w okolicy skroni, czoła, potylicy, lub całej głowy. W przeciwieństwie do migren nie ma charakteru napadowego, zaczyna się powoli, nasila i zazwyczaj trwa cały dzień. 

Ból klasterowy (cluster headache)

 Ból klasterowy inaczej nazywany bólem Hortona lub histaminowym, występuje dość rzadko, obraz kliniczny charakteryzuje się zespołem objawów w którego skład wchodzi:

• Silny, jednostronny ból w okolicy oczodołu, skroni
• Zaczerwienienie, łzawienie, obrzęk oka
• Wyciek treści surowiczej z nosa
• Objaw Hornera ( zwężanie szpary powiekowej, zwężenie źrenicy, zapadnięcie gałki ocznej)

Napad bólu klasterowego trwa od kilku minut do trzech godzin. Częstość napadów może być różna w ciągu doby, charakterystyczne jest stała pora występowania napadów, np. w nocy, podczas drzemek itd.  Dolegliwości utrzymują się zazwyczaj do kilkunastu tygodni, następnie samoistnie następuje okres remisji.

Badania wskazują dużą skuteczność terapii medyczną marihuaną w uśmierzaniu pierwotnego  bólu głowy. 

Szacuje się, że przyczyną wśród  36% osób stosującą terapię medyczną marihuaną jest ból głowy. Retrospektywnie stwierdzono średnio 3,6- punktowy spadek ( 10-punktowa skala bólu, gdzie 0 brak dolegliwości, 10- bardzo silny ból uniemożliwiający funkcjonowanie) nasilenia bólu głowy. 

Ponadto stwierdzono zmniejszenie częstości występowania napadów w miesięcy z 10,4 do 4,6 migren.

Inne badanie wykazało nieznaczne, lub znaczne zmniejszenie dawek stosowania leków przeciwmigrenowych (Tryptonów, Ergotaminy, NLPZ) wśród dwóch trzecich pacjentów, którzy dodatkowo rozpoczęli leczenie medyczną marihuaną.

Badania sugerują również, że kannabinoidy ze względu na podobną budowę do endogennych kannabinoidów (anandamidy)  wpływają na układ endokannabinoidowy. Niedawne doniesienia wskazują na jego  istotny wpływ na migrenowe bóle głowy. THC podobnie jak  anandamidy hamują rozszerzenie naczyń krwionośnych opony twardej i wpływa na zmniejszenie wydzielania przekaźników bólowych i cząsteczek zapalnych, które są uważane za etiopatogenezę migreny.

Bardzo ciekawe badanie na dużej grupie pacjentów (1306) korzystających z aplikacji Strainprint, służącej do monitorowania używania i działania medycznej marihuany w leczeniu bólu głowy /migren wykazuje istotną statystycznie redukcję bólu głowy w porównaniu z pacjentami placebo. Ponadto badanie wskazuje na wyższe działanie terapeutyczne medycznej marihuany wśród mężczyzn (mężczyźni = 90,9% vs kobiety = 89,1%).

Bóle głowy klasyfikowane jako wtórne, wiążą się z innymi chorobami, dolegliwościami organizmu. Najczęstszą przyczyną są :

• Zapalenie zatok przynosowych
• Infekcja wirusowa
• Infekcja bakteryjna ( angina paciorkowcowa)
• Zakażenie w obrębie jamy ustnej
• Nadciśnienie tętnicze
• Pourazowe bóle głowy
• Neuralgia nerwu trójdzielnego
• Zapalenie ucha
• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
• Guz mózgu
• Ból głowy związany z bólem kręgosłupa szyjnego ( ból szyjnopochodny, inaczej migrena szyjna )- ból związany z patologią ( zwyrodnieniem, urazem itd.) kręgosłupa szyjnego. Szyjnopochodny ból głowy ma różny charakter : dolegliwości bólowe mogą występować w okolicy potylicy, czoła, w okolicy potyliczno-skroniowo-żuchwowej lub rozlany.

W przypadku wtórnych bólów głowy, najważniejsza jest odpowiednia diagnostyka i leczenie choroby zasadniczej. Podczas wywiadu lekarskiego koniecznie poinformuj lekarza o wszystkich objawach i dolegliwościach. 

Podczas wizyty, lub teleporady lekarz po wnikliwym przeanalizowaniu twojego przypadku zaproponuje odpowiednie dalsze postępowanie i leczenie.

Medyczna marihuana stanowi obiecującą terapię w leczeniu bólu głowy. Wciąż na świecie prowadzone są szeroko zakrojone badania na ten temat, jednak obecne wyniki są obiecujące. 

Żródło:

1. Patterns of medicinal cannabis use, strain analysis, and substitution effects among patients with migraine, headache, arthritis, and chronic pain in a medicinal cannabis cohort. J Headache Pain. 2008; 19: 37-64,Brunt TM, van Genugten M, Honer-Snoeken K, van de Velde MJ, Niesink RJM
2. Short- and Long-Term Effects of Cannabis on Headache and Migraine; Carrie Cuttler ^, Alexander Spradlin  Michael J Cleveland  Rebecca M Craft PMID: 31715263 ,DOI: 10.1016/j.jpain.2019.11.001
3. Anandamide is able to inhibit trigeminal neurons using an in vivo model of trigeminovascular-mediated nociception.  Baron EP,Lucas P,Eades J,Hogue O, J Pharmacol Exp Ther. 2003; 309: 56-63 
4. Therapeutic satisfaction and subjective effects of different strains of pharmaceutical-grade cannabis. Burstein S  and al. J Clin Psychopharm. 2014; 34: 344-349
5. Cannabidiol and its analogs: A review of their effects on inflammation. Casey SL, Atwal N, Vaughan CW, Bioorg Med Chem. 2016; 23: 1377-1385,
6. Cannabis constituent synergy in a mouse neuropathic pain model. Cooper ZD, Craft RM, Pain. 2017; 158: 2452-2460
7. Overcoming the bell-shaped dose-response of cannabidiol by using cannabis extract enriched in cannabidiol. Gorelick DA,Goodwin RS,Schwilke E, Schwope DM,Darwin WD and al. Pharmacol Pharm. 2015; 6: 75-85
8. Tolerance to effects of high-dose oral Δ⁹-tetrahydrocannabinol and plasma cannabinoid concentrations in male daily cannabis smokers. Greco R, Demartini C, Zanaboni AM, Piomelli D, Tassorelli C. J Anal Toxicol. 2013; 37: 11-16
9. Endocannabinoid system and migraine pain: An update. Grotenhermen F. Front Neurosci. 2018; 12: 1-7
10. Pharmacokinetics and pharmacodynamics of cannabinoids. Kandasamy R ,Dawson CT, Hilgendorf TN,Morgan; Clin Pharmacokinet. 2003; 42: 327-360; MM 
11. Depression of home cage wheel running: A reliable and clinically relevant method to assess migraine pain in rats. King KM, Myers AM, Soroka-Monzo AJ,Tuma RF, Tallarida RJ, Walker EA, Ward SJ; J Headache Pain. 2017; 18: 5-13 
12. Single and combined effects of Δ⁹-tetrahydrocannabinol and cannabidiol in a mouse model of chemotherapy-induced neuropathic pain. Lochte BC, Beletsky A, Samuel NK, Grant I; Br J Pharmacol. 2017; 174: 2832-2841 
13. The use of cannabis for headache disorders. McArdle JJ; Cannabis Cannabinoid Res. 2017; 2.1: 61-71 
14. Latent variable modeling of differences and changes with longitudinal data. Menkes DB, Howard RC, Spears GF, Cairns ER; Ann Rev Psychol. 2009; 60: 577-605
15. Salivary THC following cannabis smoking correlates with subjective intoxication and heart rate. Newmeyer MN, Swortwood MJ, Abulseoud OA, Huestis MA
16.  Muthén LK, Muthén BO ; Psychopharmacology. 1991; 103: 277-279: Mplus User’s Guide, 8th ed.Los Angeles, Muthén & Muthén, 1998-2017
17.  Subjective and physiological effects, and expired carbon monoxide concentrations in frequent and occasional cannabis smokers following smoked, vaporized, and oral cannabis administration. Pini LA ,Guerzoni S, Cainazzo MM, Ferrari A, Sarchielli P, Tiraferri I, Ciccarese M, Zappaterra M; Drug Alcohol Depend. 2017; 175: 67-76
18. Substitution of medical cannabis for pharmaceutical agents for pain, anxiety, and sleep. Rhyne DN, Anderson SL, Gedde M, Borgelt LM J Psychopharmacol. 2017; 31: 569-575
19. Effects of medical marijuana on migraine headache frequency in an adult population. Russo E, Pharmacotherapy. 2016; 36: 505-510 
20. Cannabis for migraine treatment: The once and future prescription? An historical and scientific review. Russo E, Guy GW ;Pain. 1998; 76: 3-8 
21. A tale of two cannabinoids: The therapeutic rationale for combining tetrahydrocannabinol and cannabidiol. Schwedt TJ, Alam A, Reed ML, Fanning KM, Munjal S, Buse DC, Dodick DW, Lipton RB; Med Hypoth. 2006; 66: 234-246 
22. Factors associated with acute medication overuse in people with migraine: Results from the 2017 migraine in America symptoms and treatment (MAST) study. Sexton M, Cuttler C,Finnell JS, Mischley LK; J Headache Pain. 2018; 19: 38-47 
23. Cross-sectional survey of medical cannabis users: Patterns of use and perceived efficacy. Smart R, Caulkins JP, Kilmer B , Davenport S, Midgette G; Cannabis Cannabinoid Res. 2016; 1: 131-138 
24. Variation in cannabis potency and prices in a newly legal market: Evidence from 30 million cannabis sales in Washington State. Vikelis M, Spingos KC, Rapoport AM; Addiction. 2017; 112: 2167-2177 
25. A new era in headache treatment.  Zuardi AW Hallak JEC, Crippa JAS; Neurol Sci. 2018; 39: 547-558 
26. 2011 International Association for the Study of Pain